zaterdag 12 november 2016

Het ‘Trump-moment’ in de schuivende internationale verhoudingen


In de beginselverklaring van OorlogIsGeenOplossing.nl uit 2013 is de stelling dat het Westen economisch terrein verliest en dat probeert te compenseren met de inzet van geweld. Dat geweld bestrijkt een breed scala, van electronische bewaking, inmenging in de politieke ontwikkeling (dus kleurenrevoluties, chantage en moord, staatsgrepen), economische oorlogvoering middels sabotage of sancties, en militair geweld.

Hillary Clinton zou deze koers onverkort voortgezet hebben, maar bij Trump is dat minder zeker.


Is hij dan de belichaming van een moment in de historische ontwikkeling waar het Westen onder Amerikaanse leiding de poging om de neergang met geweld te compenseren, opgeeft? Mijn stelling zou zijn dat àls dit zo is, met de nadruk op ‘als’, de autoritaire, populistische kant van Trump alleen nog maar meer betekenis krijgt.

Bij velen is de opluchting dat de ‘Koningin van de Chaos’ zoals Diana Johnstone haar noemt in het gelijknamige boek over Hillary, het niet geworden is, zo groot dat men van de schrik denkt dat Trump daarom wel mee zal vallen.

Hier is het toch zaak om te bedenken dat Trump een Amerikaanse ‘oligarch’ is, de op 155 na rijkste man van de VS, en dat is hij geworden met onroerend-goed transacties, gebruik van illegale, onderbetaalde arbeid, en ga zo maar door. Trumps vrienden zijn dan ook van hetzelfde laken een pak. Uit de wereld van het grote kapitaal de eigenaar van de bouwmarkt Home Depot, Bernard Marcus, een felle antivakbondsondernemer en tegenstander van iedere vorm van arbeidersrechten, en Steven Mnuchin, afkomstig van de beruchte Goldman Sachs, de bank die in elke Amerikaanse regering vertegentwoordigd is en ook in de EU sleutelposities inneemt.

En dan een reeks uiterst rechtse politici, zoals Newt Gingrich, voormalig voorzitter van het Huis van Afgevaardigden en herhaaldelijk in schandalen betrokken; Rudi Giuliani, de burgemeester van New York die het puin van 9/11 liet verschepen naar het Midden Oosten nog voor het onderzocht was op sporen, en John Bolton, een extreme tegenstander van wapenbeheersing.

Ron Paul, de ultraliberale voormalig presidentskandidaat maar ook een militante anti-oorlogsactivist, sprak vorige week de hoop uit dat Trump zich niet zou laten inpakken door de ‘schaduwstaat’, de krachten die niet verkozen worden maar niettemin de werkelijke macht uitoefenen: het grote kapitaal, het militair-industriële complex, de wereld van de geheime diensten en de FBI en de grote concerns in de sociale media die hen de data leveren. Maar die schaduwstaat ontloop je niet—de samenstelling van het transitieteam en van het kabinet dat het vertrouwen van deze belangen zal moeten verdienen, zullen allebei traceerbaar zijn naar de schaduwstaat, de heersende klasse, of hoe je het ook wil noemen. Het Congres zal iedere kabinetsbenoeming in dit opzicht toetsen.

Maar daar ligt Trumps betekenis dan ook niet. Zoals Ronald Reagan, een soort Boer Koekoek toen hij nog gouverneur was, de mascotte was van een breed blok van krachten dat in de hele wereld de linkse opmars van de jaren zeventig terug wilde draaien, zou Trump wel eens symbool van de pas op de plaats kunnen worden.

En daar komen het binnenlandse autoritaire kapitalisme, het kapitalisme van de Patriot Act, en de verloren gegane wereldpositie van de VS bij elkaar.

Het naoorlogse kapitalisme was gebaseerd op compromis, nationaal en internationaal; onder Reagan werd de tegenaanval tegen links ingezet, maar ook toen had het financiële kapitaal dat de toon zette, nog een bondgenoot met een zekere ‘massa’, nl. de middenklasse die huizen en aandelen bezit. Dus er was nog altijd een klassencompromis dat een maatschappelijk draagvlak verleende aan het Reagan-offensief tegen de arbeiders, tegen de Derde Wereld, en tegen het Sovjetblok.

Na 1991 is het kapitalisme geradicaliseerd tot een systeem dat zich niet meer met materiële compromissen van maatschappelijke steun verzekert, maar hooguit met wat Gramsci noemt, ‘corruptie/fraude’—dus stelen en liegen, iets wat onze media tot een ware kunstvorm hebben verheven, want het lijkt nog altijd alsof je gewoon het nieuws te horen krijgt. Dus het nieuws over de terroristische dreiging, over de Russische dreiging, en ga zo maar door, en dan maar ‘human interest’- verhalen.

Zo krijg je de mensen ook mee in allerlei politieke projecten, niet meer omdat ze er iets mee winnen, maar door op hun angsten en emoties te spelen. Tegelijk heeft het huidge kapitalisme extreme ongelijkheid voortgebracht—lees Piketty, Het kapitaal in de 21ste eeuw. Dat is dan het speculatieve financiële kapitaal dat ons in de crisis van 2008 heeft gestort en vervolgens op kosten van de gemeenschap in staat is gesteld het hele kaartenhuis weer op te bouwen.

Omdat het allemaal uiteindelijk op stemmingmakerij en niet meer op een reëel, levensvatbaar project berust zoals zeg van 1947 tot de jaren 80, moet het gedekt worden door afluisteren, inperken van rechten, enz. Dat zullen Trump en zijn vrienden niet veranderen, integendeel.

Overal in de wereld komen oligarchen aan de macht, direct (bv. Berlusconi of Trump) dan wel via beroepspolitici die hun vertrouwen hebben en een graantje mee mogen pikken (denk aan Tony Blair, vertrouweling van Murdoch, en inmiddels goed voor £ 12 miljoen per jaar) die een autoritaire politiek voorstaan.

Hillary Clinton wilde daarnaast ook oorlog voeren en ‘Poetin’ klem rijden, maar Trump ziet in Poetin een medestander die ook een oligarchisch kapitalisme vertegenwoordigt. Als alle oligarchen en hun dienaren het systeem dat in zijn voegen kraakt, zowel in Rusland en China als in de VS en de EU, proberen overeind te houden en de handen ineen slaan ‘tegen het terrorisme’ (lees : de onbeheersbaar geworden, mobiele mensenzee die gestaag uitdijt naar 10 miljard), is er misschien nog hoop, voor de oligarchen wel te verstaan.

Zo komen in één ontwikkeling de autoritaire politiek van de oligarchie en de onrust onder de bevolking over de afbraak, die zich uit in onvrede met de bestaande orde bij elkaar. Kan dat dan werkelijk een vredesbevorderende ontwikkeling zijn?

Kees van der Pijl

Geen opmerkingen:

Een reactie posten